Колапсот на Северниот Атлантик и Антарктикот кој би направил пресврт во циркулацијата длабоко ќе ја промени анатомијата на светските океани.
Климатските промени ја забавуваат „неблагодарната работа“ на океанските струи што носат топла вода од тропските предели до Северниот Атлантик. А последиците ќе бидат катастрофални.
Климата на Земјата е динамична, променлива и нестабилна. Меѓутоа, сегашниот тренд на ненамалени емисии на стакленички гасови му задава огромен удар на целиот систем кој ќе има несигурни последици, а сигурно е само едно – суштински ќе ја промени термохалинската циркулација, односно транспортната лента, комбинирајќи четири од пет океани и притоа се обединува во единствен опток од глобални размери.
Транспортна лента што ја храни целата клима
Реверзибилната циркулација на Атлантикот вклучува масивен проток на топла тропска вода кон Северниот Атлантик што помага да се одржи благата европска клима, а истовремено да се дозволи тропските предели да го изгубат вишокот топлина. Еквивалентно превртување на водите на Антарктикот може да се најде на јужната хемисфера. Главниот двигател е термохалинското својство на водата.
Крајно поедноставено – кога морето ќе замрзне во близина на Арктикот, во морето останува многу сол, а таа посолена, студена вода паѓа на дното, патува во потоплите региони, се загрева таму, се крева и патува до половите. Но, огромните количини на стопен мраз ја намалуваат соленоста и на тој начин го забавуваат целиот процес.
Климатските записи кои датираат од пред 120.000 години откриваат дека циркулацијата во Атлантикот се затворила или драстично забавила за време на ледените доба. Потоа се вклучила и ја загреала климата во Европа за време на таканаречените „меѓуглацијални периоди“, кога климата на Земјата е потопла.
Откако човечката цивилизација настанала пред околу пет или шест илјади години, циркулацијата во Атлантикот е релативно стабилна. Но, во последните неколку децении, откриено е загрижувачко забавување. Една од недвосмислените последици од глобалното затоплување е топењето на поларните ледени капи на Гренланд и на Антарктикот.
Кога овие ледени капи се топат, тие испуштаат огромни количества свежа вода во океаните, што ја прави водата поретка и на тој начин го намалува тонењето на густата вода на големи географски широчини. Само околу Гренланд, во последните 20 години се стопиле неверојатни пет милијарди тони мраз. Оваа стапка на топење ќе се зголеми во наредните децении ако глобалното затоплување продолжи со несмалено темпо.
Колапсот на Северниот Атлантик и Антарктикот кој би направил пресврт во циркулацијата длабоко ќе ја промени анатомијата на светските океани.
Прв на удар е океанскиот екосистем
Водата во длабочините би била помалку солена, посиромашна со кислород, а горните слоеви на океанот би останале уништени, без хранливи материи да се издигнат кога длабоките води повторно ќе се појават од океанската бездна. Импликациите за морските екосистеми би биле непроценливи.
Со оглед на тоа дека топењето на мразот на Гренланд веќе е во тек, научниците проценуваат дека термохалинската циркулација на Атлантикот е најслаба во барем последниот милениум и предвидуваат целосен колапс во следниот век доколку не се контролираат емисиите на стакленички гасови.
Прво е дека симулацијата, чии резултати беа објавени во Nature Climate Change, покажа дека без превртување на Атлантикот, огромно количество топлина се акумулира јужно од екваторот.
Овој вишок на тропска атлантска топлина турка повеќе топол влажен воздух во горната тропосфера (околу 10 километри во атмосферата), предизвикувајќи спуштање на сув воздух над источниот Пацифик. Воздухот што се спушта потоа ги зајакнува пасатите, кои ја туркаат топлата вода кон индонезиските мориња. А тоа помага тропскиот Пацифик да се претвори во состојба слична на La Niña.
Австралијците можат да мислат на La Niña лета како свежи и влажни. Но, според долгорочниот тренд на затоплување на климатските промени, нивните најголеми влијанија ќе бидат дождовните поплави, особено на истокот.
Последиците се протегаат до Антарктикот
Затворањето на подвижната лента на Атлантикот може да се почувствува дури на југ до Антарктикот. Зголемувањето на топол воздух над западниот Пацифик би предизвикало промени на ветриштата кои се шират на југ до Антарктикот. Ова би го продлабочило атмосферскиот систем со низок притисок над Амундсенското Море, лоцирано во западниот дел на Антарктикот. Познато е дека овој систем со низок притисок влијае на топењето на ледената покривка и ледената плоча, како и на циркулацијата на океаните и на обемот на морскиот мраз сè до Росовото Море.
Во ниту еден момент од историјата на Земјата, освен огромните метеорити и супервулкани, нашиот климатски систем не бил потресен од промените во составот на атмосферскиот гас како она што го наметнуваме денес на нашето несмалено согорување на фосилните горива.
Океаните се замаецот на климата на Земјата, забавувајќи го темпото на промени со апсорпција на топлина и јаглерод во огромни количини. Но, има враќање, со пораст на нивото на морето, топење на мразот и значително забавување на превртувањето на Атлантикот предвидено за овој век. Сега знаеме дека ова забавување ќе влијае не само на Северниот Атлантик, Северна Америка и Европа, туку дури и на Австралија и Антарктикот.
„Можеме да ги спречиме овие промени со развивање на нова економија со ниска потрошувачка на јаглерод. Ова ќе го промени, по втор пат за помалку од еден век, текот на климатската историја на Земјата – овој пат на подобро“, заклучува авторот на студијата Matthew England.
