Оштетувањето на краевите на нашите хромозоми може да создаде „зомби“ клетки кои сѐ уште се живи, но не можат да функционираат.
Кога клетките се подготвуваат да се делат, нивната ДНК е цврсто обвиткана околу протеините за да формираат хромозоми, кои обезбедуваат структура на генетскиот материјал. На краевите на овие хромозоми се наоѓаат теломерите, кои создаваат еден вид заштитна структура за да се спречи оштетувањето на генетскиот материјал.
Сепак, теломерите се скратуваат секој пат кога клетката се дели. Ова значи дека, како што старееме и како што нашето тело се подложува на зголемен број на клеточни делби, теломерите стануваат пократки и помалку заштитнички на нашата ДНК. Оштетувањето на генетскиот материјал може да доведе до мутации кои предизвикуваат неконтролирана клеточна делба, односно појава на рак.
“Зомби“ клетки
Кога клетките почнуваат да личат на „зомби“, тие престануваат да се делат и поминуваат низ процес наречен клеточно стареење. Бидејќи тие всушност не умираат, овие стари или „зомби“ клетки се наталожуваат во нашето тело со текот на годините. Тие можат да бидат корисни за здравјето преку промовирање на стареењето на блиските клетки кои се изложени на ризик да бидат канцерогени и со привлекување на имунолошките клетки да ги исчистат клетките на ракот.
Од друга страна, овие клетки можат да го отежнат заздравувањето на ткивата и функцијата на имунолошкиот систем, а лачат хемикалии кои промовираат воспаление и раст на тумори, пишува The Conversation.
Научниците од Универзитетот во Питсбург сакале да видат дали поттикнуваат директното оштетување теломерите на стареење и создавање на „зомби“ клетки. Тие прикачиле одреден протеин на теломерите на човечките клетки, а потоа го обоиле со боја што го прави чувствителен на светлина.
Потоа на него впериле светлина на бранова должина малку пократка од инфрацрвената, што го натерало да произведе кислородни слободни радикали, високо реактивни молекули кои можат да ја оштетат ДНК, токму кај теломерите.
„Откривме дека директното оштетување на теломерите е доволно за да се претворат клетките во зомби, дури и кога теломерите не биле скратени. Причината за ова е веројатно нарушувањето на репликацијата на ДНК на теломерите, што ги прави хромозомите уште почувствителни на оштетување или мутации“, велат научниците.
Зошто е тоа важно?
Теломерите природно се скратуваат со возраста. Тие го ограничуваат бројот колку пати ќелијата може да се подели со сигнализирање на клетките да се претворат во „зомби“ кога ќе достигнат одредена должина.
Но, вишокот слободни радикали произведени од нормалните процеси на телото, како и изложеноста на штетни хемикалии како што се загадувањето на воздухот и чадот од тутун, може да доведе до состојба наречена оксидативен стрес, што може да го забрза скратувањето на теломерите.
Ова, пак, може да го активира процесот на стареење предвреме и да придонесе за болести поврзани со стареењето, вклучувајќи имунодефициенција, васкуларни заболувања, метаболички болести и рак.
Новото истражување покажа дека теломерите не служат само како аларми кои спречуваат прекумерна клеточна делба, туку и како предупредување за штетното ниво на оксидативен стрес. Скратувањето на теломерите не е единственото нешто што го поттикнува стареењето; За ова може да придонесе и оштетувањето на теломерите.
Научниците сега истражуваат третмани кои можат да ги заштитат теломерите од оштетување и да спречат акумулација на „зомби“ клетки.
Бројни студии на глувци покажале дека отстранувањето на таквите клетки може да го промовира здравото стареење преку подобрување на когнитивната функција, мускулната маса и функција и закрепнување од вирусни инфекции. Истражувачите исто така развиваат лекови наречени сенолитици кои можат или да ги уништат клетките на „зомби“ или да го спречат нивното развивање.
Истражувањето под наслов Telomeric 8-oxo-guanine drives rapid premature senescence in the absence of telomere shortening е објавено во списанието Nature Structural and Molecular Biology.
