Додека политичарите и експертите дебатираа на COP29, конференцијата на ОН за климатски промени, во Баку, Азербејџан, од 11 до 22 ноември, светот продолжи да се соочува со климатска криза која се забрзува повеќе од еден век.
Најновите податоци покажуваат дека 2023 и 2024 година биле најтоплите години досега, со температури кои сега се приближуваат до 1,5°C над прединдустриските нивоа. Оваа промена има длабоки импликации и за планетата и за човештвото.
Потеклото на современото разбирање на климатските промени може да се проследи наназад до 1933 година, кога американскиот метеоролог Joseph Kincer прв го постави прашањето: „Дали климата се менува?“ Неговата анализа на податоците за температурата укажала на тренд на затоплување, иако тој не ја прецизирал причината.
Огромна количина на информации
Британскиот инженер Guy Callendar во 1938 година тврдел дека зголемувањето на температурата за 0,3°C во текот на претходните пет децении главно се должи на зголемените емисии на јаглерод диоксид од согорувањето на јагленот, теорија заснована од претходната работа на ефектот на стаклена градина.
Денес, науката за климатските промени е многу попрецизна, благодарение на податоците од илјадници временски станици, сателити и системи за следење на океаните. Тоа огромно количество информации, во комбинација со напредни климатски модели, дава конзистентна слика за затоплување на планетата.
Додека на Земјата и требало еден век да се загрее за 0,3°C, светот сега се загреал за 1°C за само 60 години. Овој брз пораст нагласува како човековата активност – особено согорувањето на фосилните горива и последователното ослободување на стакленичките гасови – значително ја забрзала стапката на глобалното затоплување.
Загревањето не е рамномерно
„Сегашните проекции покажуваат дека ако емисиите продолжат неконтролирано, глобалните температури ќе надминат 1,5°C над прединдустриските нивоа во следната деценија. Имено, стапката на затоплување е особено забележлива од 1970 година“, објаснува климатологот Ed Hawkins од University of Reading (England, Great Britain).
Оттогаш, температурите се зголемуваат за околу 0,2°C на деценија, многу побрзо отколку во претходните периоди. Тоа забрзување во голема мера се должи на зголемените емисии на стакленички гасови, иако природните фактори, како што е ефектот на ладење на честичките од аеросоли во атмосферата во средината на 20 век, исто така играле улога.
Сепак, географски, затоплувањето не е рамномерно. Копнените области се загреваат побрзо од океаните, при што Арктикот доживува најбрзо затоплување, до четири пати повеќе од глобалниот просек
Опстанок на идните генерации
Гледајќи кон 2025 година, научниците предвидуваат мало заладување поради преминот кон фазата la niña во тропскиот Тихи Океан, што има тенденција привремено да ги намали глобалните температури. Сепак, ова не се очекува да го смени долгорочниот тренд на затоплување.
Како што светот се приближува кон зголемување на просечните температури за 1,5°C, изборите во наредните години ќе бидат критични. Експертите се прашуваат дали планетата ќе се стабилизира на 1,6 или можеби 1,7°C затоплување во споредба со прединдустриското време.
Доколку продолжи дополнителното затоплување, последиците за екосистемите, временските услови и човечкиот живот ќе бидат сè поопасни.
„Одлуките донесени сега ќе ја обликуваат иднината на климатските промени и опстанокот на идните генерации“, заклучува Hawkins.
