Какво значење му даваме на некој поим зависи од искуствата што сме ги имале за него во текот на растењето и од животните предизвици.
Познатиот американски невролог David Eagleman во својата книга за мозокот вели дека објективната надворешна реалност не постои. Сè што гледаме, нашиот мозок го толкува со сложени процеси и она што го гледаме постои само во внатрешноста на нашиот череп, ничиј друг.
Кога гледаме во нешто црвено, не можеме да бидеме сигурни дека личноста до нас гледа на ист начин. Ако тоа вреди за материјалната реалност, што е со многу посуптилни и лажни психолошки процеси?! Можеме ли воопшто да знаеме како се чувствува другата личност?
Разлики во искуството
Пред повеќе од една година се најдов во незавидна ситуација. Една важна врска беше доведена во прашање затоа што имав различно разбирање за пријателството од другата личност, мојата пријателка. Да имаме на ум дека сме во некоја сериозна возраст и дека не станува збор за некоја жешка тинејџерска дебата.
„Пријател е оној кој прави сè што може за другар, без другата да бара или да објаснува нешто. Инаку, првиот е себичен“, сметала другарка ми, откако не препознав една нејзина потреба. Бев изненадена.
По внимателно разгледување, сфатив дека му придаваме поинакво значење на зборот пријателство. Во нејзиното значење, како што јас гледам, пријателството е однос во кој се предвидуваат потребите на другиот, другиот е толку во фокусот што јасно изразување не е потребно.
За мене, пак, поимот пријателство е сосема спротивен: тоа, заедно со љубовта и блискоста, подразбира јасна комуникација – свет простор каде сè може искрено да се каже, и за сè може да се разговара, да се бара и да се добие поддршка, утеха и заштита.
Но, и тој, како ниедна друга врска во мојата книга со значење, не е лишен од лични граници. Во него, секој има право на своето „да“ и на своето „не“, дури и ако сме накратко повредени и разочарани од несаканиот одговор.
Нема апсолутна вистина
Ниту една од нас не е во право бидејќи значењата што ги придаваме на овој термин едноставно не се апсолутни. Тие се појавија како плод на нашите индивидуални животи и она што се случило во нив.
Кога таквото различно разбирање на истиот концепт ќе го заземе своето место во блиските, интимни, пријателски односи – тоа може да им дојде до глава. Не им даваме значење на одредените поими и зборови бидејќи тоа е така напишано во речникот.
Значењето нѝ е вткаено поради искуството, најчесто она што сме го стекнале во чувствителниот период на растењето. Некои термини можат да бидат негативно наелектризирани и да предизвикаат фрустрација и иритација едноставно затоа што долго време биле извор на повреда или, од друга страна, затоа што не нѝ биле блиски.
Да земеме друг пример: на личност која постојано ја прозивале во минатото, секое прашање, дури и неутрално, може да биде аларм дека некој ја прозива на ред.
Наједноставното прашање кое има за цел да добие некои лични информации и покажува интерес, како на пример „Зошто го правиш ова?“, може да значи дека некому му кажуваат дека не е во право, дека го осудуваат, дека требало да биде поинаков.
Во исто време, бидејќи тоа се потсвесни процеси, тешко е да се убеди човек дека првиот „не мислел ништо лошо“. Така и двете страни остануваат повредени.
Семејни кодови
Замислете ја следнава ситуација. Во едно семејство има многу превирања, несигурност и конфузија, но за чудо некои членови на семејството разговараат и разјаснуваат наелектризирани ситуации. Разговорот го расчистува разговорот, ја ублажува напнатоста и тоа е начин да се постигне блискост и поддршка.
Во другото семејство нема преголеми превирања, односите навидум се добри, но членовите на ова семејство ретко споделуваат нешто. Ако се случи нешто тешко, тие претпочитаат да молчат и да чекаат да помине. Тие поминуваат време заедно правејќи нешто корисно и на тој начин создаваат чувство на поврзаност, но ретко зборуваат за тоа како се чувствуваат и не ја споделуваат својата интимност.
Сега замислете ги децата на овие две семејства како се среќаваат во возрасен период. Јас сум една од тие. Разговорот, колку и да бил тежок, за мене е израз на зближување, поврзаност и блискост. Покрај тоа, поради моите искуства, разговорот носи олеснување, ја ублажува конфузијата и носи факти кои ми се потребни за да се чувствувам безбедно.
Другиот пак, разговорот го доживува како нужно зло. Според искуството на таа личност, разговорот е секогаш дискусија, објаснување, докажување и често чин на доминација. Затоа што само во овие ситуации во животот на оваа личност разговорот и се случувал. За еден човек тоа е симбол на пристап, за друг симбол на раздор и закана.
Ако не можеме да споредуваме речници и ако немаме волја да го научиме јазикот на другиот, да ја знаеме неговата вистинска намера, ќе бидеме изгубени засекогаш и во преводот.
Постои онаа стара мудрост која вели дека човекот вреди колку јазици зборува. Во психолошка смисла, би можеле да ја смениме оваа поговорка и да кажеме дека вреди колку јазици разбира.
