Кога читаме книга или гледаме серија, често е лесно да се види зошто се појавуваат проблеми меѓу ликовите.
„Зошто тие едноставно не можат да бидат искрени еден со друг?“ викаме на екранот додека протагонистите се караат (повторно) поради сосема недоразбирање што може да се избегне.
„Би требло да го остави“, велиме кога една девојка трпи дечко кој емотивно ја навредува.
„Би требло да му каже на својот шеф да се носи…“, е она што мислиме кога читаме дека некој оди на работа што не ја сака и поднесува неосновани подбивања од нивните претпоставени.
Факт е дека ние сме експерти кога станува збор за давање совети на други луѓе. Повеќето од нас во основа знаат што им треба на луѓето и што е добро за нив. Знаеме како треба да изгледа добар и исполнет живот.
Веројатно веќе знаете каква храна треба да јадете и кои навики треба да ги развивате.
Сето тоа е точно, но нашите мисли премногу често не се совпаѓаат со нашето однесување. Им кажуваме на пријателите да прават работи што никогаш не ги правиме самите, а ги критикуваме ликовите од филмовите и сериите затоа што прават работи што се нормални за нас.
Зошто? Па, тоа има врска со нашето (не)свесно слепило за нашето однесување и недостаток на саморефлексија. Ако сакате да спречите ова да се повтори, можеби е време да се запознаете со Соломоновиот парадокс. Познавањето на неговите тајни може да ви помогне.
Мудриот крал Соломон
Кралот Соломон од древниот Израел бил познат низ целиот свет по својата мудрост и праведност. Неговото кралство било најбогатото и најмирното некогаш познато. Еден ден, две жени се појавиле пред Соломон и му поставиле проблем. Имено, и двете тврделе дека се мајки на исто бебе.
Бидејќи ниту еден антички крал не седел на престолот без оружје, Соломон го извадил мечот и рекол: „Ќе го пресечам ова дете на два дела, така што и двете ќе го добиете исто“. Преплашена, една мајка паднала на колена, молејќи го детето да биде поштедено и да се предаде на друга, жена измамничка. Соломон заклучил дека таа е вистинската мајка и ѝ го дал детето.
Кралот Соломон е познат по својата мудрост. Неговото име е синоним за добро владеење. Сепак, не било сè под конец во неговиот живот. Неговото лошо родителство довело до еден од најсуровите тирани во Библијата, неговиот син Ровоам, кој ја претворил Јудеја во јама на одвратност и грев.
Соломон бил со многу жени и наложници пагански, со кои веројатно имал многу вонбрачни деца. Бил распуштен и екстравагантен и малку размислувал за умерен, смислен живот. И покрај сите негови увиди во туѓите проблеми, Соломон бил ужасно кратковид во однос на своите.
Соломоновиот парадокс
Во 2014 година, научен труд на психолозите Игор Гросман и Итан Крос ја воведе идејата за парадоксот на Соломон. Нивното истражување откри две работи.
Една од нив е дека луѓето „помудро размислуваат за проблемите на другите луѓе во споредба со нивните“. Со други зборови, постои широко распространета социјална когнитивна пристрасност што значи дека сме многу подобри во справувањето со туѓите животи и проблеми отколку со нашите.
Второ, Гросман и Крос забележале дека кога се обидуваме да се дистанцираме од сопствените проблеми – некако сме многу подобри во донесувањето разумни одлуки.
Во сите студии кои подоцна го докажале овој феномен, наоѓаме споменување на два различни типа на мудрости. Од една страна, имаме општа мудрост, за која се вели дека е интерперсонална – и се однесува на вас и на некоја друга личност. Од друга страна, имаме лична мудрост, која е интраперсонална – и се однесува на вас и вашите проблеми.
Има интересна филозофска и научна дебата за односот помеѓу нив. Очигледно имаме случаи на луѓе кои се мудри и на двата начини. На пример, кралот Соломон имал општа мудрост. Знаеме и луѓе кои се паметни и разумни, но ужасни во давање совети.
Разликата помеѓу општата мудрост и личната мудрост треба да послужи како корисен потсетник за воздржување од т.н. „ad hominem“ напади (каде што критикуваме нечиј карактер, а не нивните идеи). На крајот на краиштата, некој како кралот Соломон може да биде многу мудар во одредени работи, а во исто време да носи катастрофални одлуки во врска со неговиот живот. „Прави како што кажувам, а не како што правам“ е логички валиден став. Всушност, според психологијата, она што го кажуваме е често подобро од она што го правиме.
Начини да се видиме себеси како што ги гледаме другите
Според тоа, соломоновиот парадокс нè учи дека ако сакаме да си дадеме добар совет, прво треба да застанеме и да размислиме и да се поврземе со сопствениот живот како со животот на другите луѓе или, на пример, со животот на ликовите во книга. Еве три начини на кои можете да го направите тоа:
Разговарајте со себе
Најверојатно на почетокот ќе се чувствувате како идиот, па ќе сакате да го правите ова сами и во простор каде што се чувствувате опуштено. Ставете празен стол пред вас или само погледнете се во огледало…и разговарајте со себе. Замислете дека сте терапевт, а личноста во огледалото е вашиот клиент. Замислете дека сте критичар, а празното столче е лик од некој филм. Започнете со поставување на две прашања: „Зошто го правиш ова?“ и „Што можам да направам за да ти помогнам?“
Пишувајте дневник
За оние на кои им е чудно и непријатно да разговараат сами со себе, подобра идеја е да ги запишат своите мисли. Најдете слободно време во текот на денот и запишете што се случило неодамна во вашиот живот. Потоа воздржете се некое време од читање на последните записи во дневникот. Кога ќе заврши тој краток период, читајте што сте напишале како да читате книга. Каков совет би си дал од она што го читаш? Очигледно, овој метод нема да ви помогне со проблемите кои бараат итно решавање и донесување одлуки, но во други случаи, пишувањето и читањето дневник ќе биде корисно.
Идентификувајте се со некој друг
Прашајте некој што добро ве познава – близок роднина или најдобар пријател – на кого мислат дека сте најмногу слични. Тоа може да биде лик од серија или филм, историска личност или дури и заеднички познаник. Потоа обидете се да научите колку што можете повеќе за таа личност и размислете каков совет би ѝ дал. Од фактот дека оваа личност е многу слична со вас, произлегува дека истиот совет треба да го примените и во вашиот живот.
