Војната е само една од темите каде родителите и другите возрасни често сметаат дека е подобро да се поштедат децата. А таквото размислување укажува на стравовите на родителите, а не на децата.
Отвореноста за разговор, искреноста и смирувачкиот тон ќе го смират детето многу подобро отколку околината, велат експертите.
Психотерапевтката Ксенја Кос, која работи и со деца и со адолесценти, ги советува родителите да не форсираат разговор на тешки теми, туку да го следат детето и неговите потреби.
„Кога се појавуваат тешки теми како војна, смрт и слично, возрасните понекогаш премногу мислат возрасно и не ги слушаат потребите на детето“, вели психотерапевтот.
Можеби родителите имаат чувство дека треба да објаснат некои работи, иако, додава, не забележуваат дека детето воопшто не ги препознало или не му се (се уште) проблематични. Во тој случај, Кос не советува „вештачки“ да го подготвуваме разговорот.
„Да му обрнеме внимание на детето и да бидеме подготвени да одговориме кога само ќе изрази желба за разговор“, рече таа.
Секако, со децата треба да разговараме на соодветен начин, вели д-р Матеја Худоклин, психолог и директор на Советувалиштето за деца, адолесценти и родители во Љубљана.
„Одговорите нека бидат кратки, јасни, едноставни и конкретни. Да не го избегнуваме она што детето не прашува. „Кога децата ќе видат дека одговорите на нивните родители не се страшни, можат да се смират“, нагласи тој.
Ксенја Кос додаде дека ако дете не праша дали некој загинал во војната, не треба да избегнуваме да одговориме.
„Да, некои загинале, можеме да одговориме. Ако одиме наоколу, децата ќе го препознаат тоа“, рече таа.
Дали војната ќе дојде и до нас?
Децата можат да прашаат и нешто што ги плаши родителите. На детето треба да му се понуди смирувачки одговор, вели Кос, а доколку родителот во одреден момент не може да го стори тоа, подобро е да се одложи разговорот.
„Таков пример може да биде прашањето дали ќе ни дојде војна. Ако чувствуваме вистински страв, ќе ни биде тешко да му понудиме на детето одговор што ќе го смири. Во тој случај, можеме да го испратиме детето кај другиот родител, односно кај некој што е близок со детето и кој ќе може да води таков разговор. Доколку тоа не е можно, го одложуваме разговорот за подоцна. Детето кое ќе почувствува дека не сме искрени во одговорите, нема да се чувствува безбедно и покрај „точниот“ одговор“, вели психотерапевтот.
Што ако детето не праша што е војна?
„Тоа може да биде добро истражувачко прашање. Можеме накратко да одговориме како сами ја замислуваме војната, а потоа да го поканиме детето само да ги сподели своите мисли. Бидејќи на децата им е потешко да се изразат со зборови, тие можат војната или да ја нацртаат или да танцуваат. Ова ни дава можност да видиме како информациите за војната се вклопуваат во неговиот мозок. Не треба да се плашиме ако на цртежите гледаме крв или насилство или ако долго по разговорот црта такви цртежи. На овој начин детето обработува информации и се изразува“, советува и Кос.
Да не создаваме табуа
И родителите се прашуваат како да ги дозираат информациите за војната и дали да се обидат да ги сокријат од детето. Кос смета дека тоа не е најдобриот начин.
„На овој начин темата станува табу, а тоа е она што најмногу еродира. „Чудовиштето може да стане поголемо отколку што е“, истакна таа.
Дополнително, детето може да слушне за војната на друго место, а подобро е родителите да го задржат влијанието какви информации ќе добијат и на кој начин, додава тој.
Поплавата од информации, како и разговорите за војната во присуство на деца, треба да се ограничат, се согласуваат соговорниците.
Ако детето не ја започне темата, а родителите забележат дека е загрижено за време на разговорот на постарите, Худоклин советува да се смири, дури и ако разговорот не започнал тукутака.
„Можеме да кажеме дека сме лути поради тоа што се случува, дека тоа не е тука, дека е далеку и дека возрасните веќе ќе се договорат и ќе го решат спорот“, вели Худоклин.
Прекумерното изложување на вести, всушност, може да остави впечаток дека оваа војна ни е толку поблиску отколку што навистина е, нагласува Худоклин.
„Затоа е важно во разговорот да се истакне дека војната е далеку, дека овде сме безбедни и дека ова не е единствената војна, дека не е нешто ново и необично. На овој начин воспоставуваме дистанца“, вели психологот.
Војната не е решение
Родителите треба да им кажат и на помалите деца дека решавањето на конфликтите на овој начин, преку војна, не е правилно.
„На пример, можеме да кажеме дека на крајот ќе мора да се договорат и ако не успеат ќе им помогнат други луѓе. Треба да се уверат дека возрасните ќе се погрижат да сме безбедни“, додаде тој.
Невладината организација Unicef Slovenija предупредува дека конфликтот често може да донесе предрасуди и дискриминација, било кон луѓето или кон одредена земја, па логично е родителите да внимаваат и на тоа.
„Потсетете ги децата дека секој заслужува безбедност во училиштето и општеството. Вознемирувањето и дискриминацијата се секогаш погрешни, затоа мораме да дадеме се од себе да шириме добрина и да се поддржуваме еден со друг“, велат од УНИЦЕФ.
„Кога разговарате со децата за војна, избегнувајте етикети како „лоши луѓе“ или „злобни“ и користете го разговорот како можност да поттикнете сочувство, на пример кон семејствата кои морале да ги напуштат своите домови“, советува УНИЦЕФ.
