Болеста влегува во ендемска фаза, вакцинацијата во иднина ќе биде неопходна само за најранливите, а паралелната појава на грип и ковид нема да биде нужно страшна.
Има ли некој што не го поставил прашањето во последните две години „Дали пандемијата конечно заврши?“ или „Кога конечно ќе можеме да продолжиме да живееме нормално?“. Така започнува големата анализа на новинарот на Би-Би-Си, специјализиран за здравство и наука, James Gallagher, кој веднаш наведува дека ги поставил и двете прашања и продолжува велејќи дека одговорот би можел да биде ист: „Многу наскоро“.
Расте верувањето дека Омикрон го турка Обединетото Кралство кон самиот крај на пандемијата. Но, што следи после тоа? Нема да се случи некој да “пукне“ со прстите и вирусот потоа да исчезне. Наместо тоа, ќе треба да се навикнеме на нов сеприсутен збор – „ендемичен“, што всушност значи дека Ковидот дефинитивно останува со нас.
Дали навистина сме на работ на нова ера на КОВИД и што ќе значи тоа за нашите животи?
– Речиси сме таму, ова е сега почеток на крајот, барем во Обединетото Кралство, вели професорот Julian Hiscox, раководител на Катедрата за заразни болести и глобално здравје на Универзитетот во Liverpool.
– Мислам дека нашите животи речиси целосно ќе се вратат во предпандемиските времиња во 2022 година, додава тој.
Она што се менува е нашиот имунитет. Новиот коронавирус се појави пред две години во Вухан, Кина, и тогаш сме поранливи. Тоа е сосема нов вирус со кој нашиот имунолошки систем немал контакт, а немавме ниту вакцини ниту лекови кои би можеле да помогнат во борбата против него. Резултатот е како некој да пукал од пламен фрлач во фабрика за пиротехника. Ковидот експлозивно се рашири низ светот, но пожарот што тој го предизвика не може вечно да гори со ист интензитет.
Од почеток, постојат две опции – или ќе го истребиме ковидот, како што беше направено со еболата во Западна Африка, или ќе се смири самиот, но да остане со нас на долг рок и да се придружи на низа ендемични инфекции – од обичната настинка преку ХИВ, сипаници и маларија до туберкулоза – кои се секогаш присутни.
Неизбежната опција
За многумина, оваа вторта опција – со оглед на тоа дека станува збор за вирус кој се шири низ воздухот, дури и пред да се појават симптомите кај заразените луѓе – изгледала неизбежна од самиот почеток.
– Ендемичноста е врежана во овој вирус, вели д-р Elisabetta Groppelli, виролог од Универзитетот St. George во Лондон.
– Многу сум оптимист. Наскоро ќе бидеме во ситуација вирусот да циркулира, притоа да се грижиме да ги заштитиме најранливите, а ќе прифатиме сите други да бидат заразени. Ништо нема да се случи со просечниот човек, објасни д-р Groppelli.
Епидемиолозите најчесто сметаат дека инфекцијата е ендемична кога нејзиното ширење е постојано и предвидливо, без ненадејни експлозии на „случаи“ како што видовме во различните бранови на оваа пандемија. Но, професорката Azra Ghani, епидемиолог на Imperial Collegea во Лондон, вели дека другите луѓе што го користат терминот „ендемичен“ значат живот со Ковид, но без ограничување. Таа мисли дека ќе стигнеме таму „исклучително брзо“.
„Се чини дека требало да помине долго време за да се дојде до оваа фаза, но помина само една година од почетокот на вакцинацијата и веќе сме послободни од порано“, рече Ghani.
Единственото нешто што може да го наруши овој развој е појавата на нова варијанта на коронавирусот која би можела да ја преземе доминацијата на омикрон и да предизвика значително потешки клинички слики.
Важно е да се каже, забележува Ghani, дека ако инфекцијата е ендемична, тоа не мора да значи дека болеста е блага.
– Имаме навистина злобни смртоносни заразни болести кои ги сметаме за ендемични. Сипаниците биле ендемични со милениуми, но сепак убиле една третина од сите заразени. Маларијата е ендемична, предизвикувајќи 600.000 смртни случаи секоја година, објаснува Ghani.
Помалку смртоносен
Кога станува збор за човекот, веќе има видливи знаци дека тој станува се помалку смртоносен со текот на времето во кое човечките организми го „запознаваат“ коронавирусот и „учат“ како да се борат со него. Во Обединетото Кралство на граѓаните им беше понудена вакцина, вклучително и засилената доза, а низ населението поминаа бранови од четири различни варијанти на истиот вирус.
„Штом Омикрон ќе ја заврши својата работа, имунитетот во Обединетото Кралство ќе биде висок, барем за некое време“, вели професорката Eleanor Riley, имунолог на Универзитетот во Edinburgh.
Сепак, високата стапка на инфекција имаше и висока цена – повеќе од 150.000 луѓе починаа во Обединетото Кралство. Но, инфекцијата остана во нашиот имунолошки систем. Овој имунитет со текот на времето ќе ослабне, па за очекување е дека и во иднина ќе продолжиме да страдаме од Ковид, но ослабениот имунитет треба да ја намали и можноста за развој на посериозна болест.
Професорот Hiscox, член на специјалниот советодавен комитет на британската влада за новите респираторни вируси, објаснува дека тоа значи дека огромното мнозинство од заразените нема да имаат големи проблеми во иднина.
Шмркање и главоболка
„Без разлика дали се работи за нова или стара варијанта, повеќето од нас, исто како и кога ќе се заразиме со коронавирусот што предизвикува обична настинка, ќе шмркаат и можеби ќе имаме блага главоболка, по што ќе се опоравиме“, вели Hiscox.
Ќе има луѓе, најчесто од повозрасната група или имунокомпромитирани, кои исто така ќе умрат од ендемичен ковид. Така тие ќе треба да одлучат како да живеат со тој факт.
– Ако не сакате да толерирате каква било смрт од Ковид, тогаш ова не е готово и има цела низа ограничувања, предупредува Hiscox.
– Но, погледнете, во малку потешка сезона на грип имаме 200-300 мртви дневно [во Британија] и никој не носи маска или не практикува социјално дистанцирање. Ова можеби е линија што треба да ја повлечеме и со Ковид, објаснува Hiscox, кој не очекува повторно да има заклучувања или ограничувања на големите собири во иднина поради КОВИД. Тој исто така очекува оваа година да се укинат масовните тестови на Ковид.
Она што е речиси сигурно е дека вакцинацијата против коронавирус, но само за најранливите, ќе биде реалност секоја година.
– Ќе мораме да се помириме со фактот дека сезоната на грип во иднина ќе биде сезона на корона и дека ќе биде предизвик за нас, вели д-р Groppelli.
„Не можете да умрете двапати“
Сепак, сè уште е неизвесно колку тешки ќе бидат зимите и дали ќе бидат потешки од вообичаеното, со оглед на тоа што и Ковидот и грипот најчесто убиваат исти луѓе. Како што рече еден научник, потсетува Би-Би-Си, „не можете да умрете двапати“.
Професор Riley верува дека после омикрон нема да има потреба од носење маски, иако верува дека луѓето кои ги носат повеќе нема да бидат толку ретка глетка, исто како во некои делови од Азија каде луѓето самоиницијативно ги носат во поголемите гужви.
– Одредено сценарио е дека нашите животи нема да изгледаат многу поразлично од 2019 година, додава Riley.
Би-Би-Си на крајот предупредува дека добар дел од планетата, за разлика од Обединетото Кралство, сè уште не е во оваа фаза. Ова првенствено се однесува на посиромашните земји каде вакцинацијата сè уште не започнала, но и за земјите со тешки заклучувања на кои им недостасува природен имунитет кај населението.
Светската здравствена организација исто така верува дека треба да помине уште многу време за да се нарече ендемичен ковид.
– За светот тоа сѐ уште е пандемија и акутна вонредна состојба, заклучи д-р Groppelli.
