Претходните истражувања покажаа дека оние кои веруваат во лаги и теории на заговор развиваат крути нервни патишта кои ги спречуваат да ги преиспитаат своите ставови и дека многу ретко ќе ги променат.
Во неодамнешното издание на Politics, “Lies, and Conspiracy Theories”, др. Marcel Danesi, професор на University of Toronto, специјализиран за семиотика и лингвистичка антропологија, ги анализира говорите на диктаторите како Мусолини, Сталин и Хитлер, како и истакнатите групи кои шират говор на омраза. Неговата анализа открива заедничка нишка меѓу гореспоменатите актери: употребата на дехуманизирачки метафори за поттикнување и одржување омраза кон другите.
Реторика на дехуманизирачки метафори
Danesi објаснува дека споменатата реторика е насочена кон поединци кои отстапуваат од општествените норми, како што се расните малцинства или поединци со различна сексуална ориентација. Нацистичкиот режим, на пример, користеше термини како „штетици“, „влекачи“ и „паразити“ за да ги спореди аутсајдерите и малцинствата со животни.
Почнувајќи од конкретниот настан, во август 2017 година, за време на митингот “Unite the Right” во американскиот град Charlottesvill, групите на бели супремацисти прибегнаа кон анималистички и погрдни метафори. Тие тврдеа дека се борат против „паразитската класа на анти-бели штетници“ и „анти-белите, антиамерикански нечистотии“.
Пролиферацијата на популистичките и екстремно десничарските движења во 2010-тите придонесе за глобално ширење на дехуманизирачките метафори како алатка за негување непријателство кон странците и кон оние кои се сметаат за различни. Во 2016 година, унгарскиот премиер Виктор Орбан ги опиша бегалците и мигрантите како „отровно присуство“, во државно оркестрирана кампања против нив.
Значително влијание врз мозокот
Истражувањето на Danesi покажува дека дехуманизирачките метафори имаат значително влијание со допирање и активирање на веќе постоечките склопови во мозокот, поврзувајќи ги клучните слики и идеи. Во суштина, метафорите го заобиколуваат повисокото когнитивно расудување, поттикнувајќи селективен фокус додека игнорирајќи ги другите размислувања.
Според Danesi , колку повеќе се стимулираат овие кола, толку подлабоко се вкоренети, што го прави исклучително тешко да се деактивираат. Истото важи и за теориите на заговор, бидејќи студиите покажуваат дека оние кои веруваат во нив развиваат крути нервни патишта кои ги спречуваат да ги преиспитаат нивните ставови.
Кога ќе наидеме на значајна лага или теорија на заговор, таа може да ги обликува нашите верувања без наша свест. Со изложување на поединци на одредени метафори, групите на омраза ефикасно ги активираат овие прекинувачи за да ги мотивираат луѓето кон насилен активизам, објаснува Danesi.
Да се вратиш на вистинскиот пат е (пре)тешко?
За жал, истражувањето за поврзување на мозокот открива дека кога поединците ќе ги прифатат невистините, веројатно нема да го променат своето мислење дури и кога ќе се соочат со контрадикторни докази. Наместо тоа, тие бараат информации што ги потврдуваат нивните верувања, избегнуваат конфликтни информации или ги извртуваат спротивните информации за да одговараат на нивните однапред замислени поими. Следствено, индивидуите со силно придржувани верувања ретко ги менуваат своите ставови.
Danesi предупредува на разорните последици што тоа може да ги има, тврдејќи дека кога лагите создаваат омраза, тоа често води до штетно однесување, вклучувајќи насилство и геноцид врз целни поединци или групи. Покрај тоа, ширењето на невистини игра значајна улога во создавањето политичка и социјална нестабилност, дестабилизирајќи ги демократиите ширум светот.
Затоа, се поставува логично прашање, дали постои начин да се заштитиме од влијанието на лагите?
Danesi сугерира дека разбирањето на метафорите што ги користат спротивставените страни и критичкото испитување на сопствените метафори е најдобриот начин да се дејствува против ширењето на омраза и теории на заговор.
Сепак, историските и научните докази покажуваат дека таквиот пристап веројатно нема да успее. Истражувањата покажуваат дека штом лагата е прифатена, мозокот станува сè почувствителен на следните лаги.
